Skip to content

Schuttersdoel aan de Noorderhaven

Het schuttersdoel was de centrale plaats voor de schutters

Op een tekening van F.J. de Haas uit ca. 1785 is op de voorgevel van het gebouw aan de Noorderhaven 88 (naast het Raadhuis, hoek Raadhuissteeg) een bord met het opschrift Schuttersdoel te zien. Dit zou het 18e eeuwse “Adelborst logement” geweest kunnen zijn.

Herberg

Volgens onroerendgoed gegevens is het pand echter altijd in particuliere handen geweest. Van zeker 1754 tot vermoedelijk 1866 had het pand niet alleen een woonbestemming, maar was er ook een herberg gevestigd (Herberg Benthem).  Toen de Haas de tekening maakte was het dus een herberg. Het was niet ongebruikelijk dat het dranklokaal van een schuttersdoel verpacht werd. Daarmee werd zeker gesteld dat er altijd een kastelein aanwezig was. Het dranklokaal was in dat geval ook voor publiek toegankelijk.  Maar het gebouw stond officieel te boek als Herberg Benthem. Misschien fungeerde de herberg als ‘verenigingsruimte’ voor de schutters. Waarom op de voorgevel dan ‘Schuttersdoel’ en niet ‘Herberg Benthem’ prijkt is onduidelijk. Wellicht een vrije interpretatie van de tekenaar. Op een schilderij van N. Baur uit 1788 is het gebouw in detail afgebeeld. Het opschrift boven de deur is ook als ingezoomd wordt niet leesbaar, maar ‘Schuttersdoel’ staat er zeker niet. Opvallend is dat het gebouw op de tekening van de Haas een trapgevel heeft, op andere afbeeldingen uit dit tijd betreft het een gebouw met een klokgevel. Mogelijk tekende de Haas minder waarheidsgetrouw dan de detailering van zijn tekening suggereert.

Als het gebouw werkelijk de Schuttersdoelen was, bevond de Schutterszaal (de Adelborstkamer) zich mogelijk op de 1e verdieping van het logement. Hier moeten de Schutters niet alleen hebben vergaderd, maar ook hebben overnacht. Dit zal dan de plek geweest zijn waar naar toe de kussendrager de kussens van de adelborsten bracht.

Het pand aan de Noorderhaven 88 werd tussen 1866 en 1870 afgebroken en herbouwd. In ieder geval van 1896 tot 1962 was ook in het nieuwe pand een café-restaurant gevestigd (‘de Beurs’). Tegenwoordig behoort het gebouw toe tot de Hema.

Wintergezicht op Noorderhaven, F.J. de Haas, ca 1785 (particulier bezit)

Op de uitvergroting onderaan is op de gevel is ‘Schuttersdoel’ te lezen

schuttershuis-2

Schilderij van N. Baur uit 1788 (collectie Hannemahuis, Harlingen)

De tekst boven de  deur van de veronderstelde Schuttersdoelen is ook op de uitvergroting niet te lezen. 

Eigendomtransacties van het pand aan Noorderhaven 88 rond 1788 (bron: www.kleinekerkstraat.nl)